Son dakika: ABD ve Yunanistan savaş gemileri, Türkiye’ye karşı! İlk fotoğraflar geldi…

Türkiye’nin Yunanistan’ın Doğu Akdeniz’deki tatbikatına rest çekip karşı tatbikat ilan etmesi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın açıklamaları, Yunan basınında manşetten verildi.

Gazete ve televizyonlar akşam saatlerinden itibaren Erdoğan’ın sözlerini ilk haber olarak verirken, uluslararası haber ajansları da ‘son dakika’ koduyla dünyaya geçti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Yunanistan’ın bölgede böyle bir NAVTEX ilanına hakkı yoktur (…) Türkiye ne Oruç Reis gemimizin ne de ona refakat eden donanma ordumuzun faaliyetlerinden en küçük bir geri adım atmayacaktır. Tam tersine bu bölgede hakkını ve hukukunu koruma konusunda çok daha kararlı hareket edecektir. Bundan sonrasını düşünecek ve oraya çıkacak sonuçlara katlanacaklar Navtex ilan ettiğimiz bölgede karşımıza çıkacak olanlardır” dedi.

İki ülkenin aynı bölgede tatbikata girişeceğini bildiren Yunan medyası, bugün ise arabuluculuğa soyunan Almanya’nın çabalarını öne çıkarıyor. Kathimerini, Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas’ın Atina ve Ankara’yı aynı gün ziyaret edeceğini bildiriyor.

Sabah Yunanistan’ın başkenti Atina’ya inen Maas, ilk olarak Başbakan Kiryakos Miçotakis ile bir araya geldi. Ardından Yunan mevkidaşı Nikos Dendias’la buluştu.

Birlikte kameralar karşısına geçen Yunan ve Alman dışişleri bakanlarından, ilk sözü alan Dendias oldu. Dendias, Atina yönetiminin daha önce defalarca dile getirdiği retoriği tekrarladı, Yunanistan’ın diyalog istediğini ancak egemenlik haklarını savunacağını söyledi.

Saatler sonra Ankara’ya inecek Alman Dışişleri Bakanı Maas ise, taraflara bir faciadan kaçınmak için doğrudan diyalog konusunda ısrarcı olduklarını aktardı. Maas, “Doğu Akdeniz’de şu anki durum, ateşle oynamaya eş değer. Her küçük kıvılcım yıkıma yol açabilir” dedi. Heiko Maas’ın Atina’da ayrıca ana muhalefet partisi lideri Alexis Çipras’la da görüşecek.

Kathimerini gazetesi ise, bugünkü tatbikatta Fransız Rafale jetlerinin yanı sıra Birleşik Arap Emirlikleri’ne ait dört F-16’nın da katılacağını duyurdu. Ayrıca donanma tarafında Yunanistan’a eşlik edecek ülkeler arasında Fransa, İtalya, Mısır, ABD ve Güney Kıbrıs bulunuyor.

Kathimerini, dakikalar sonra tatbikattan ilk fotoğrafları paylaştı. Dün Girit’in güneyinde çekilen fotoğraflarda ABD ve Yunan deniz kuvvetleri bir arada.

Kathimerini, savaş gemileri ve denizaltıların yanı sıra altı jetin de tatbikat için havalandığını aktarıyor. ABD fırkateyni USS Winston Churchill’in fotoğraflarını paylaşan Kathimerini, ABD helikopterlerinin de gösteride yer aldığını yazdı.

Yunan gazetesi Kathimerini, Yunan Genelkurmay’ı tarafından servis edilen fotoğrafları ‘Ankara’ya mesaj’ başlığıyla haberleştirdi.

Yunan medyası, Oruç Reis’in arama yaptığı bölgeyi de kapsayan tatbikat alanının Girit, Karpathos, Rodos ve Meis Adası’nın güneyini içine aldığını yazdı. Amerikan Associated Press (AP) haber ajansına bilgi veren Yunan kaynaklar, tatbikatta gerçek mermilerin kullanılacağını söylüyor.

AP ayrıca, tatbikata katılıp Güney Kıbrıs’a inen Yunan savaş uçaklarının fotoğraflarını bugün öğle saatlerinde dünyaya geçti.

Andreas Papandreou Hava Üssü’ne inen bir F-16’yı fotoğraflayan AP, Yunanistan ve müttefiklerinin hayata geçirdiği tatbikatın üç gün süreceğini belirtiyor.

Türkiye ise bugün Doğu Akdeniz’de icra edilen faaliyetlere ilişkin Milli Savunma Bakanlığı aracılığıyla fotoğraflar paylaştı.

MSB, Twitter mesajında “TCG GÖKSU ve TCG FATİH fırkateynleri ile İtalyan muhribi ITS DURAND DE LA PENNE tarafından 25 Ağustos 2020 günü, Doğu Akdeniz’de birlikte çalışabilirlik ve koordinasyonun geliştirilmesi maksadıyla geçiş eğitimleri icra edilmiştir” dedi.

Doğu Akdeniz’de tırmanan gerilim, İngiliz basının da gündeminde. BBC Türkçe’nin haberine göre, The Times gazetesi ‘Doğu Akdeniz’de enerji rezervleri üzerindeki gerilim büyüyor’ başlığını kullandı. Gazete, haberinde Yunanistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Girit Adası yakınlarında, askeri tatbikatlara başlarken, Türkiye’nin doğalgaz yatakları arayışını genişlettiğini yazıyor.

BAE’nin Girit’in güneyi, batısı ve doğusundaki manevralarda yer alması için dört F-16 savaş uçağı gönderdiğini söyleyen Times, 12 gün önce Yunanistan ve Fransa bölgede ortak tatbikat yaparken, bir Türk fırkateyninin bir Yunan gemisiyle çarpıştığı olayın bir benzerinin yaşanması riskinin arttığını vurguluyor.

Gazete, bu sırada Ankara’nın Oruç Reis gemisinin bölge yakınlarında doğalğaz yatakları arama misyonunun Perşembe gününe kadar uzattığını aktarıyor. Times, geminin bölgeye Türk donanmasına ait beş geminin eskortu eşliğinde girdiğini ve Ankara ile Atina arasında çıkan krizini, diğer bölgesel güçleri de içine çektiğini belirtiyor.

Times, Milli Savunma Bakanlığı’nın da ‘Ege’deki güçlerin hafta sonu operasyonel kapasiteyi korumak ve geliştirmek adına hava ve deniz tatbikatları yaptığını’ duyurduğunu belirtiyor.

Times gazetesi, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un da Girit’e, bir fırkateyn ve bir helikopter gemisi ve daha sonra gemisavar füze taşıyabilen üç yeni uçakla değiştirilen iki Rafale tipi savaş uçağı gönderdiğini kaydediyor. Times, Fransa’nın Kıbrıs civarındaki askeri varlığını da artırdığını vurguluyor

Times, Alman Dışişleri Bakanı Heiko Maas’ın arabuluculuk için Atina ve Ankara’yı ziyaret edeceğini, konunun Perşembe günkü AB Dışişleri Bakanları toplantısında da ele alınacağını ve Atina’nın Türkiye’ye karşı ambargolar için bastırmasının beklendiğini de kaydediyor.

Times, Yunanistan ve Türkiye’nin Ege ve Doğu Akdeniz’deki egemenlik hakları üzerinden birkaç kez doğrudan çatışmaya çok yaklaştığını ancak bu kez denizin altındaki doğalgaz yatakları konusundaki tartışmanın, diğer bölgesel güçleri de çektiğini vurguluyor.

‘Türkiye Yunanistan, Kıbrıs, İsrail ve Mısır arasında varılan bir dizi anlaşmayla Doğu Akdeniz’deki doğalgaz yataklarından dışlandı’ diyen gazete, Kahire ve Ankara arasındaki ilişkilerin Muhammed Mursi’nin 2013’teki askeri darbeyle devrilmesinden sonra bozulduğunu hatırlatıyor.

Gazete, tarafların Libya’da da ters düştüğünü, Türkiye’nin BM’nin tanıdığı Trablus hükümetine, Fransa, Mısır ve BAE’nin de Halife Hafter’i desteklediğini söylüyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un 12 Ağustos tarihinde Doğu Akdeniz’e asker göndereceğini ilan etmesinin üzerinden 24 saat geçmeden, Yunanistan ve müttefiki Fransa Girit açıklarında ortak tatbikata girişmişti.

Tatbikatta birçok Yunan fırkateyninin yanı sıra Fransız filosunda helikopterlerin havalanabildiği FS Tonnerre tipi bir savaş gemisi de vardı. Tatbikatta ayrıca Girit’teki Suda’ya inen iki Fransız Rafale jeti de yer aldı.

Yunan basını, Paris ve Atina arasındaki askeri pazarlıkları Temmuz ayında manşetten duyurmuştu. Haberlere göre, taraflar son model Belh@rra model iki fırkateynin Fransa’dan alınmasını masaya yatırmıştı.

İlk fırkateynin teslimatı için 2024 yılı konuşulurken, Yunan medyası Atina’nın yaklaşık 3 milyar dolarlık proje için ekonomik darboğaz nedeniyle 300 milyon euroluk bir ödeme yapacağını da aktarmıştı. Kathimerini, 24 Ağustos’ta Atina yönetiminin Paris’le 12 Rafale savaş uçağının temini için görüştüğünü, aynı zamanda İspanya ve İngiltere’nin de Yunanistan’a fırkateyn desteği vermeye hazırlandığını yazdı.

Türkiye’nin Mayıs ayı sonunda Akdeniz’deki yeni ruhsat başvurularını Resmi Gazete’de yayımlaması ve Dışişleri Bakanlığı’nın Twitter hesabından paylaşılan haritalar, Yunanistan’ı paniğe sürükledi. www.milliyet.com.tr Uluslararası destek arayışına giren Atina yönetimi, Girit ve Rodos açıklarındaki muhtemel faaliyetlerden korkarak Fransa ile askeri tatbikata girişeceği sinyalini vermişti.

Türk Dışişleri, bu hafta başında ise Ankara’nın Birleşmiş Milletlere (BM) bildirdiği Doğu Akdeniz’deki deniz sınırları içinde Oruç Reis sismik araştırma gemisinin faaliyet yürüttüğü bölgeyi gösteren haritayı paylaştı.

Twitter hesabında haritaya yer veren Dışişleri Bakanlığı İkili Siyasi İşler ve Denizcilik-Havacılık-Hudut Genel Müdürü Büyükelçi Çağatay Erciyes, “Yunanistan ana karasına 580 kilometre uzaklıktaki Kastellorizo (Meis) adlı 10 kilometrekarelik Yunan adası nedeniyle Yunanistan, 40 bin kilometrekare deniz yetki alanı talep ederek, Oruç Reis’i durdurmaya ve Doğu Akdeniz’i Türkiye’ye kapatmaya çalışmaktadır” dedi.

Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın yaptığı resmi açıklamada ise, Yunanistan’ın diyalog şansını kendi elleriyle kenara ittiği belirtilerek “Bölgedeki askeri varlığımız, herhangi bir tırmanmaya yol açma hedefi taşımamakta olup, tamamen, gerekmesi halinde meşru savunma hakkını kullanmaya yöneliktir. Sivil bir gemimize askeri müdahalede bulunulmasına tabiatıyla izin verilmeyecektir” denildi.

Yunanistan’ın Mısır ile 6 Ağustos Perşembe günü imzaladığı deniz yetki alanlarını belirleyen anlaşma, Türkiye ile Yunanistan arasındaki müzakerelerin yeniden askıya alınmasına neden oldu. Anlaşma, Girit ve Rodos adalarının kıtasahanlıklarının kısmen kullanılması şartıyla Mısır’ın kıtasahanlığı ile dikey bir koridor oluşturulmasını hedefliyor.

BBC Türkçe’nin haberine göre, Ankara’nın ‘korsan’ olarak tanımladığı anlaşmanın resmiyet kazanabilmesi için, iki ülke parlamentolarında onaylanması ve ilgili koordinatların Birleşmiş Milletler’e sunulması gerekiyor.

Türkiye ise, anlaşmanın ardından Oruç Reis araştırma gemisinin sismik çalışmalar için Akdeniz’e açılacağını, Pazartesi günü yayımladığı bir NAVTEX ile duyurdu. 10-23 Ağustos arası geçerli olacak NAVTEX kapsamında, Türk Silahlı Kuvvetleri’ne ait iki savaş gemisi de Oruç Reis’e eşlik ediyor. Yunanistan da aynı gün aynı bölge için NAVTEX ilan etti ve Türkiye’nin duyurusunun yasa dışı olduğunu kaydetti.

Almanya’nın başlatması beklenen arabuluculuk girişimi, Yunanistan’ın Mısır ile anlaşma yapması, Türkiye’nin de gemilerini yeniden ihtilaflı bölgeye göndermesi ile daha başlamadan son bulmuş oldu. Her iki tarafın denizde ve havada askeri varlıklarını artırıyor olmaları bölgedeki gerginliğin sıcak çatışmaya kadar varması riskini de beraberinde getiriyor.

Ege Denizi’nden kaynaklanan kıta sahanlığı, karasuları, adaların statüsü ve hava sahası hattı gibi konularda on yıllardır süren anlaşmazlıkların, özellikle son bir yılda Akdeniz’e de yayılması Ankara-Atina hattında çok daha sert bir sürecin başlamasına neden oldu.

Türkiye, 27 Kasım 2019’da Libya ile imzaladığı Deniz Yetki Alanlarını Sınırlandırma anlaşması ile Yunanistan’ın Girit, Karpathos ve Rodos adalarının güneyinde kalan bölgeyi kıta sahanlığı kapsamında gördüğünü ilan etmiş ve bu anlaşmayı BM’ye kaydettirmişti. Anlaşmanın uluslararası hukuka göre bir geçerliliği olmadığını savunan Atina, 1982 tarihli Uluslararası Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne göre adaların kıta sahanlığı hakları olduğunu, Türkiye’nin ortaya koyduğu haritanın Yunanistan’ın egemenlik haklarını çiğnediğini ilan etmişti.

Avrupa Birliği (AB) de Yunanistan’ın açıklamalarını desteklemiş, Türkiye’nin ‘yasa dışı’ olarak tanımladığı hidrokarbon çalışmalarını durdurmasını talep etmişti. Siyasi alanda yaşanan bu gerilime rağmen, 2019’un ikinci yarısından itibaren Ankara ile yeni kurulan Atina hükümeti arasında diyalog kanalları açık tutuldu. Ancak Yunanistan’ın Fransa ile Türkiye arasında son dönemde giderek gerilen ilişkileri kendi lehine kullanma çabası ve başta AB olmak üzere uluslararası platformlarda köşeye sıkıştırmaya çalışması Ankara’nın tepkisini çekti.

Türkiye, Yunanistan’ın Kıbrıs Rum tarafı ile Akdeniz’deki diğer kıyıdaş ülkeler Mısır ve İsrail ile hidrokarbon faaliyetlerini devam ettirmesi, bunu yaparken de Türkiye ve Kıbrıs Türkleri’nin çıkarlarını göz ardı etmesine tepki duyarak pozisyonunu sertleştirdi.

21 Temmuz’da Türkiye’den ilk NAVTEX

Türkiye, 13 Temmuz’da Fransa’nın girişimiyle toplanan AB Dış İlişkiler Konseyi toplantısından bir hafta sonra 21 Temmuz’da ‘denizcilere duyuru’ anlamına gelen ilk NAVTEX’ini yayınladı ve Oruç Reis araştırma gemisinin Türkiye’nin BM’ye bildirdiği kıta sahanlığı sınırları ve 2012 yılında TPAO’ya verilen ruhsat sahaları içinde kalan bölgede sismik araştırmalar yapacağını ilan etti.

Yunanistan ise Türkiye’nin araştırma yapacağı alanların kendi kıta sahanlığı içerisinde olduğunu açıklayarak, sert tepki vermişti. Egemenlik haklarını koruma konusunda geri adım atmayacağını bildiren Yunanistan’ın teyakkuza geçerek bölgeye savaş gemilerini göndermesi, bunun üzerine Türk Deniz Kuvvetleri’nin Oruç Reis’e sağlanan güvenliği artırması bir anda sıcak çatışma tehlikesinin doğmasına yol açmıştı.

Taraflar arasındaki gerginlik, AB Dönem Başkanı sıfatıyla devreye giren Almanya Başbakanı Angela Merkel’in 22 Temmuz’da Erdoğan ve Miçotakis ile telefonda görüşmesi üzerine yatışmıştı. Ancak Ankara ve Atina arasında yeni bir diyalog sürecinin ilan edilmesinden bir gün sonra Yunanistan ile Mısır arasındaki deniz yetki sınırlandırma anlaşması imzalandı. Anlaşmanın 6 Ağustos’ta ilan edilmesinin hemen ardından Türk Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Yunanistan-Mısır anlaşmasının ‘yok hükmünde’ olduğu çünkü iki ülkenin deniz sınırı olmadığı kayda geçirildi.

Yunanistan-Mısır anlaşmasına siyasi tepkinin ardından Türkiye’nin ilk somut tepkisi, 10 Ağustos sabah saatlerinde yayınlanan NAVTEX ile verildi. Duyuru, Oruç Reis gemisi ile ona eşlik edecek Ataman ve Cengiz Han gemilerinin 23 Ağustos’a kadar çalışacakları alanların koordinatlarını kayda geçirdi. Türkiye’nin NAVTEX’inden sadece saatler sonra Yunanistan da bir deniz duyurusu yayımladı ve Türkiye’nin ilan ettiği alanların Yunanistan kıta sahanlığı içinde olduğunu, dolayısıyla Türkiye’nin NAVTEX’inin yasa dışı olduğunu savundu.